وبلاگ
ترموستات خودرو چیست و چگونه عمل می‌کند؟
فهرست مطالب
ترموستات خودرو چیست و چگونه عمل می‌کند؟
در سیستم خنک‌کننده خودرو، اجزای متعددی برای کنترل دمای موتور فعالیت می‌کنند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها ترموستات است. با اینکه این قطعه کوچک به نظر می‌رسد، اما نقش بسیار مهمی در عملکرد صحیح موتور ایفا می‌کند. در این مقاله از مجله چین اپ به‌صورت کامل به بررسی ترموستات، نحوه عملکرد آن، نشانه‌های خرابی و اهمیت تعویض به‌موقع آن می‌پردازیم.
ترموستات چیست؟
ترموستات یک شیر حرارتی خودکار است که در مسیر جریان مایع خنک‌کننده موتور قرار دارد. این قطعه وظیفه دارد دمای موتور را در محدوده بهینه نگه دارد تا هم عملکرد موتور حفظ شود و هم از آسیب‌های ناشی از گرمای بیش از حد یا سرمای بیش از اندازه جلوگیری شود.
برای درک بهتر عملکرد ترموستات، ابتدا باید با اجزای اصلی سیستم خنک‌کننده خودرو آشنا شویم.
اجزای اصلی سیستم خنک‌کننده خودرو
سیستم خنک‌کننده معمولاً از اجزای زیر تشکیل شده است:
- رادیاتور: برای دفع حرارت آب یا مایع خنک‌کننده
- واترپمپ (پمپ آب): برای گردش مایع خنک‌کننده در مدار
- فن خنک‌کننده: جهت تسریع فرآیند خنک‌سازی در رادیاتور
- شلنگ‌ها: برای انتقال مایع خنک‌کننده
- منبع انبساط: برای کنترل حجم اضافی مایع
- ترموستات: برای باز و بسته کردن مسیر عبور آب به سمت رادیاتور بسته به دمای موتور
نحوه عملکرد ترموستات خودرو
در هنگام استارت اولیه خودرو، موتور هنوز سرد است. در این شرایط، ترموستات بسته می‌ماند تا مایع خنک‌کننده فقط در داخل موتور گردش کند. این کار باعث می‌شود دمای موتور سریع‌تر افزایش یابد و به دمای عملیاتی استاندارد برسد.
وقتی دمای موتور به حدود ۸۰ تا ۹۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد، ماده‌ای خاص در داخل ترموستات (معمولاً نوعی موم) شروع به ذوب شدن می‌کند. این فرآیند با انبساط همراه است و باعث باز شدن سوپاپ ترموستات می‌شود. در این مرحله، مسیر عبور آب به سمت رادیاتور باز شده و خنک‌سازی آغاز می‌شود.
پس از خنک شدن آب، ماده داخل ترموستات مجدداً منقبض شده و مسیر عبور آب به رادیاتور را می‌بندد. این چرخه به‌طور پیوسته ادامه پیدا می‌کند تا دمای موتور در حد بهینه باقی بماند.
اهمیت حفظ دمای مناسب موتور
عملکرد صحیح موتور تنها در محدوده دمایی مشخصی امکان‌پذیر است.
اگر دمای موتور پایین‌تر از حد مطلوب باشد:
- روغن موتور گران‌روتر شده و روانکاری به‌خوبی انجام نمی‌شود
- مصرف سوخت افزایش می‌یابد
- سایش و اصطکاک قطعات متحرک بالا می‌رود
از سوی دیگر، اگر دمای موتور بیش از حد بالا برود:
- خاصیت روانکاری روغن از بین می‌رود
- قطعاتی مانند پیستون، یاتاقان و رینگ بیش از اندازه منبسط شده و ممکن است دچار آسیب شوند
- خطر قفل شدن قطعات یا اصطلاحاً گریپاژ وجود دارد
ترموستات با عملکرد خود، موتور را در این تعادل دمایی نگه می‌دارد.
نشانه‌ها و علائم خرابی ترموستات
ترموستات می‌تواند به دو شکل دچار ایراد شود که هرکدام پیامدهای خاص خود را دارد:
ترموستات بسته باقی می‌ماند
در این حالت، مایع خنک‌کننده نمی‌تواند وارد رادیاتور شود و در نتیجه دمای موتور به‌سرعت افزایش پیدا می‌کند. پیامدهای آن عبارت‌اند از:
- بالا رفتن ناگهانی دمای موتور
- کاهش خاصیت روغن موتور
- احتمال سوختن واشر سرسیلندر یا ترک خوردن آن
- آسیب دیدن جدی قطعات داخلی موتور
ترموستات در حالت باز گیر می‌کند
در این شرایط، مایع خنک‌کننده دائماً در حال گردش به سمت رادیاتور است، حتی زمانی که موتور هنوز به دمای عملیاتی نرسیده. پیامدهای این مشکل شامل موارد زیر است:
- موتور به‌سختی گرم می‌شود یا اصلاً گرم نمی‌شود
- مصرف سوخت بالا می‌رود
- قطعات داخلی موتور به‌درستی روانکاری نمی‌شوند
- راندمان موتور کاهش می‌یابد
علائم هشداردهنده خرابی ترموستات
در صورت مشاهده موارد زیر، بهتر است عملکرد ترموستات بررسی شود:
- دمای غیرطبیعی موتور (بیش از حد بالا یا غیرمعمول پایین)
- تغییرات سریع و ناپایدار در نشانگر دمای موتور
- روشن نشدن بخاری خودرو در روزهای سرد
- جوش آوردن موتور در مسیرهای کوتاه یا سبک
اقدامات ضروری در صورت داغ شدن موتور
اگر دمای موتور به‌صورت غیرعادی بالا رفت:
- بخاری خودرو را روشن کنید و درجه فن را روی بیشترین حالت قرار دهید تا مقداری از گرمای موتور جذب شود.
- خودرو را متوقف کرده و درب کاپوت را باز بگذارید تا حرارت سریع‌تر تخلیه شود
- در صورت افزایش شدید دما، خودرو را خاموش کنید و اجازه دهید خنک شود
- در فواصل کوتاه، موتور را برای چند ثانیه روشن کنید تا از چسبیدن قطعات داخلی جلوگیری شود
توصیه‌های نگهداری و زمان تعویض ترموستات
- بهتر است ترموستات خودرو هر دو سال یک‌بار یا حدوداً هر ۵۰ هزار کیلومتر تعویض شود
- در هنگام تعویض مایع خنک‌کننده، عملکرد ترموستات نیز بررسی شود
- از استفاده از قطعات غیراستاندارد خودداری کنید؛ تنها قطعات اصلی و معتبر را جایگزین کنید
- بعد از تعویض ترموستات، از تخلیه کامل هوای سیستم خنک‌کننده اطمینان حاصل کنید
جمع‌بندی
ترموستات خودرو نقش حیاتی در عملکرد ایمن و بهینه موتور ایفا می‌کند. تنظیم دمای موتور در حد استاندارد، کاهش مصرف سوخت، افزایش عمر مفید قطعات و جلوگیری از آسیب‌های جدی تنها بخشی از مزایای عملکرد صحیح ترموستات است. مراقبت منظم، تعویض به‌موقع و دقت در علائم هشداردهنده می‌تواند از هزینه‌های گزاف و خرابی‌های بزرگ در آینده جلوگیری کند.
مطالب مرتبط:
- علائم خرابی سنسور آب
- سنسور اکسیژن چیست؟
چیناپ مرجع تخصصی لوازم یدکی خودروهای چینی
